Gericht ontwikkelen van leerkrachtkwaliteiten

HENGELO - Tussen de meest effectieve en de minst effectieve leraar zit een jaar leerwinstverschil voor een leerling. Maar hoe verbeteren we de kwaliteit van leraren? Adrie Visscher doet aanbevelingen op basis van onderzoek, in een bewerking van zijn Twentse oratie. Deliberate Practice is een van de toverwoorden.

Er zijn veel factoren van invloed op de leerprestaties van leerlingen: de leerling zelf (geslacht, leeftijd, intelligentie, motivatie, inzet), de schoolleider, de schoolorganisatie, de klasgenoten, en zoals al genoemd de thuissituatie. Maar de leerkracht is, van al deze factoren, de meest beïnvloedbare.

Effectieve leraar maakt anderhalf jaar verschil

In een onderzoek naar de effecten van klassenverkleining op leerprestaties in Tennessee (STAR-project) bleek de factor leerkracht bij lezen voor 7% en bij rekenen voor 13% de prestatieverschillen tussen de leerlingen in één leerjaar te verklaren. Ander onderzoek (Hanushek en Rivkin, 2012) komt tot een gemiddeld leerkrachteffect van 13% voor lezen en 17% voor rekenen en wiskunde. In een analyse van de TIMSS data van Nederlandse leerlingen uit groep 6 bleken kenmerken van de onderwijs in de klas 8,6% van de leerlingprestaties voor het vak natuuronderwijs te verklaren, voor rekenen/wiskunde was dit 11,7% (Meelissen en Luyten, 2011).

De leraar telt dus, maar niet iedere leraar is hetzelfde, toch? In uitleg, omgang met leerling, lesmateriaal, inzet, toetsing verschillen leraren natuurlijk. Volgens Dylan Wiliam (2016) zelfs zo dat de verschillen tussen leraren binnen scholen groter zijn dan de verschillen tussen scholen (school opgevat als de som van in kwaliteit verschillende leraren). De meest effectieve leerkrachten bereiken in een half jaar met hun leerlingen waar de minst effectieve leerkracht drie jaar over doet. Laat dat even inzinken. Je kunt als leerling pech of geluk hebben met de klas waarin je terecht komt.

Ervaring telt…een beetje

Het loont  om de kwaliteit van leraren te verbeteren. Meer ervaring, meer hetzelfde herhalen alleen helpt namelijk niet. Uit onderzoek van bijvoorbeeld Van der Grift weten we dat leerkrachten weliswaar beter worden in pedagogisch didactisch niveau in de eerste tien jaar, maar daarna niet meer. Na 20 jaar verminderen hun didactische vaardigheden zelfs. De meer complexe didactische vaardigheden (bijvoorbeeld differentiëren)  blijven voor veel leraren bovendien tijdens hun hele carrière lastig, zo blijkt uit onderzoek van de inspectie. De gedachte dat leerkrachten steeds effectiever worden naarmate ze langer voor de klas staan, is in strijd met de onderzoeksresultaten.

Er is dus gerichte actie nodig om leerkrachten te helpen effectiever te worden.

In de eerste jaren na de lerarenopleiding is de uitval uit het beroep het grootst. In Nederland bijvoorbeeld verlaat maar liefst 18%, 31% en 35% van de startende leerkrachten respectievelijk het po, vo en mbo. Halen we daar diegenen uit die de studie niet eens afmaken, dan gaat het in het vo in ieder geval nog altijd om 11%. Er vroeg bij zijn is dus nuttig. Begeleiding van starters in de BSL trajecten die de overheid financiert, helpt inderdaad. Maar het is niet genoeg. Laten we ook gevorderde leraren gaan begeleiden in zogenoemde BGL-trajecten: Begeleiding Gevorderde Leraren.

De initiële opleiding is en kan niet anders zijn dan beperkt: ze is domweg te kort. Misschien moeten we dat op termijn anders gaan doen. De Onderwijsraad brengt komend jaar een advies uit over deze kwestie. Maar wat kunnen we nu al doen? Hoe verloopt de ontwikkeling van experts eigenlijk in het algemeen?

Lees meer op de website van Impact!

Ingestuurd door: Impact! - partner Onderwijsland.com